رویه‌های گمرکی
عملیات ورود و خروج کالا، تمام کالاهایی که به کشور وارد می‌شوند (کالای وارداتی) یا از کشور خارج می‌شوند (کالای صادراتی) باید با نظارت گمرک انجام شود.
اساساً کالاها از نظر گمرک به سه دسته تقسیم می‌شوند:
1- کالای مجاز: کالایی که صدور یا ورود آن با رعایت ضوابط نیاز به کسب مجوز ندارد.
2- کالای مجاز مشروط: کالایی که صدور یا ورود آن نیاز به کسب موافقت قبلی یک یا چند سازمان دولتی دارد.
3- کالای ممنوع: کالایی که صدور یا ورود آن بنا به مصالح ملی یا شرع مقدس اسلام به موجب قانون ممنوع است.
به طور طبیعی امکان ورود و صدور کالاهای ممنوع در کشور وجود ندارد، اما بر ورود و صدور کالاهای مجاز و مجاز مشروط رویه‌هایی حاکم است. به عبارت دیگر انواع روش‌های ورود و خروج کالا به رویه‌های گمرکی شهرت دارد.
رویه های اصلی گمرک عبارتند از:
1- رویه‌های ورودی:
- ورود قطعی
- ورود موقت
- ورود موقت برای پردازش
- مرجوعی
- عبور خارجی
- عبور داخلی
2- رویه‌های صدوری:
- صادرات قطعی
- صادرات موقت
- استرداد
3- سایر رویه‌ها:
- پیک سیاسی و بسته‌های پست سیاسی
- مرسولات پست بین‌المللی
- فروشگاه‌های آزاد
- وسایل نقلیه برای مقاصد تجاری
- رویه انتقالی
- رویه کابوتاژ یا کران‌بری
رویه‌های ورودی:
کالای وارده به قلمرو گمرکی را می‌توان برای یکی از منظورهای زیر اظهار کرد:
ورود قطعی: ورود قطعی، رویه گمرکی است که بر اساس آن کالاهای وارده برای استفاده در داخل قلمرو گمرکی با پرداخت حقوق ورودی و هزینه‌های انجام خدمات و با انجام کلیه تشریفات، ترخیص می‌شود. ورود قطعی کالا مستلزم اخذ تمامی مجوزهای لازم طبق قوانین و مقررات مربوط و پرداخت حقوق ورودی است.
ورود موقت: ورود موقت، رویه گمرکی است که بر اساس آن کالاهای معینی می‌تواند تحت شرایطی به‌طور موقت به قلمرو گمرکی وارد شود. این کالاها باید ظرف مهلت معینی که گمرک ایران تعیین می‌نماید بدون اینکه تغییری در آن ایجاد شود خارج گردد. کالاهایی که می‌توانند با اخذ مجوز از گمرک ایران به عنوان ورود موقت به قلمرو گمرکی وارد شوند عبارت است از:
- کالاها به منظور عرضه در نمایشگاه‌ها
- دستگاه‌های فیلم‌برداری و عکس‌برداری هوایی و فیلم‌های همراه آن‌ها پس از ارائه موافقت وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح.
- دستگاه‌های مطالعات علمی، آموزشی، تربیتی، فنی و مهندسی نقشه‌برداری.
- دستگاه‌ها برای سدسازی، اسکله‌سازی، لایروبی، راه‌سازی، حفاری، استخراج و اکتشاف و پروژه‌های (طرح‌های) خاص.
- دستگاه‌ها برای نصب و سوار کردن کارخانه‌ها و تأسیسات صنعتی و نظایر آن.
- دستگاه‌ها برای تعمیر ماشین‌آلات و دستگاه‌ها.
- وسایل سواری و هواپیمای شخصی اشخاص غیر مقیم ایران برای استفاده شخصی و ظروف و تکیه‌گاه‌های چند بار مصرف.
- کالاهایی که طبق قراردادها و موافقت‌نامه‌های گمرکی بین‌المللی قابل ورود موقت بوده و دولت جمهوری اسلامی ایران عضویت آن را پذیرفته است.
- وسایل و لوازم امدادی به منظور کمک‌های بشر دوستانه.
- ظروف و لفاف‌های آماده برای بسته‌بندی کالای صادراتی.
- هواپیما برای امور خدماتی از قبیل سم‌پاشی و مسافری.
ورود موقت برای پردازش: رویه گمرکی است که بر اساس آن کالا می‌تواند به‌طور موقت به قلمرو گمرکی وارد شود، تا ساخته، تکمیل، تعمیر یا فرآوری شده و سپس صادر شود. ورود موقت برای پردازش مستلزم اخذ مجوز قبلی از گمرک ایران است.
مجوز ورود موقت برای پردازش حداکثر به میزان ظرفیت اسمی سالانه واحد تولیدی ذی‌ربط مجاز است. همچنین مهلت صدور محصولات به‌دست آمده از تاریخ صدور سند ترخیص کالای وارده یک سال است.
مرجوعی (اعاده به خارج از کشور): مرجوعی رویه‌ای است که بر اساس آن کالای وارده موجود در گمرک را تا هنگامی که با اجرای مقررات متروکه به فروش نرسیده است می‌توان به عنوان اعاده به خارج به گمرک اظهار و ترخیص نمود. برای ترخیص کالا به عنوان اعاده به خارج از قلمرو گمرکی باید هزینه‌های گمرکی آن پرداخت بشود.
عبور خارجی (ترانزیت): عبور خارجی کالا رویه گمرکی است که بر اساس آن کالایی به منظور عبور از قلمرو گمرکی از یک گمرک مجاز وارد و از گمرک مجاز دیگری، تحت نظارت گمرک خارج شود.
عبور داخلی: عبور داخلی رویه گمرکی است که بر اساس آن کالای گمرک نشده از یک گمرک مجاز به گمرک مجاز دیگر و یا سایر اماکن گمرکی تحت نظارت گمرک منتقل می‌گردد تا تشریفات قطعی گمرکی آن در مقصد انجام شود.
رویه کالاهای صادراتی:
صدور قطعی: رویه گمرکی است که بر اساس آن کالای داخلی به منظور فروش یا مصرف از کشور خارج می‌شود. کالای صادراتی با اظهار در یکی از گمرک‌های داخلی یا مرزی مجاز صادراتی و پرداخت عوارض (در صورت تعلق) پس از ارائه گواهی‌هایی که به موجب مقررات باید اخذ گردد با صدور پروانه اجازه خروج از مرزهای مجاز را خواهد داشت. در مواردی که اظهارنامه صدوری در یکی از گمرک‌های داخلی تسلیم می‌گردد پس از انجام عملیات ارزیابی، به هر یک از بسته‌های موضوع اظهارنامه پلمپ گمرکی الصاق و مهلتی نیز برای حمل کالا از ان گمرک تا گمرک مرز تعیین و در پروانه صدوری قید می‌شود.
صدور موقت: رویه گمرکی است که به موجب آن کالاهای مجاز برای اهداف معینی شامل ساخت، پردازش، تعمیر، تکمیل، شرکت در نمایشگاه یا به عنوان وسایل نقلیه برای استفاده شخصی یا تردد بین ایران و کشورهای دیگر یا ماشین‌آلات و تجهیزات برای انجام خدمات فنی و مهندسی به‌طور موقت و ظرف مهلت معینی به خارج از کشور صادر و سپس به کشور بازگردانده شود.
سایر رویه‌ها:
کالای مسافری: منظور از مسافر، شخصی است که با گذرنامه یا اجازه عبور یا برگ تردد از راه‌های مجاز به قلمرو گمرکی وارد و یا از آن‌ها خارج می‌شود. مسافران ورودی یا خروجی از قلمرو گمرکی موظف هستند کالای همراه خود را به گمرک اظهار نمایند.
پیک سیاسی و بسته‌های پست سیاسی: پیک سیاسی، شخصی است که از طرف وزارت امور خارجه دولت متبوع خود دارای حکم و حامل نوشته‌های رسمی به عنوان سفارتخانه‌ها یا نمایندگی‌های آن دولت در کشورهای خارجی یا سازمان‌های بین‌المللی است و یا حامل نوشته‌های سفارتخانه یا نمایندگی‌های مزبور به عنوان وزارت امور خارجه دولت متبوع خود و یا حامل نوشته‌های رسمی سفارت یا نمایندگی دولت خود، در یک کشور به عنوان سفارتخانه‌ها یا نمایندگی‌های دیگر همان دولت در کشور ثالث باشد.
مرسولات پست بین‌المللی: مرسولات پستی کلیه اشیائی است که بر طبق قوانین پستی کشور یا اتحادیه جهانی پست توسط پست قبول، مبادله و توزیع می‌شود و شامل مراسلات و امانات است.
فروشگاه‌های آزاد: فروشگاه‌های آزاده فروشگاه‌هایی است که توسط بخش غیر دولتی تحت نظارت گمرک در فرودگاه‌های بین‌المللی و سایر فرودگاه‌هایی که پرواز خارجی دارند و بنادر و مبادی زمینی دایر می‌شوند اجاره داده می‌شود که در آن‌ها کالاهای خارجی با معافیت از پرداخت حقوق ورودی و کالاهای داخلی، به مسافرین ورودی یا خروجی یا خدمه وسایل نقلیه ورودی و خروجی فروخته می‌شود.
وسایل نقلیه برای مقاصد تجاری: شناور، وسیله نقلیه آبی خاکی (هاور کرافت)، هواپیما، وسایل نقلیه جاده‌ای و ریلی که در حمل و نقل بین‌المللی برای حمل اشخاص و کالا به‌صورت تجاری، مورد استفاده قرار می‌گیرد، به همراه مقدار متعارف لوازم یدکی، ملزومات، تجهیزات، مواد روان‌کننده و سوخت موجود در باک‌های استاندارد که با این وسایل نقلیه حمل می‌شوند اطلاق می‌گردد. این اصطلاح شامل محفظه‌های حمل بار یا کانتینر نیز می‌شود.
رویه انتقالی: به انتقال کالاها تحت نظارت گمرک از وسیله حمل ورودی به وسیله حمل خروجی در محدوده یک گمرک که همان گمرک ورودی و خروجی از قلمرو گمرکی است، رویه انتقالی اطلاق می‌شود. این رویه به‌صورت مستقیم و یا غیر مستقیم انجام می‌شود که وسایل حمل ورودی و خروجی هم‌زمان یا با فاصله زمانی در محدوده یک گمرک حضور دارند تا عمل انتقال انجام گیرد.
رویه کابوتاژ (کران‌بری): کابوتاژ رویه‌ای است که بر اساس آن کالای داخلی از یک گمرک مرزی به گمرک مرزی دیگر در در قلمرو گمرکی از راه دریا یا رودخانه‌های مرزی حمل می‌گردد. کالایی که از لحاظ نزدیکی راه با رعایت صرفه تجاری از یک نقطه به نقطه دیگر قلمرو گمرکی از راه‌های زمینی مجاز با عبور از خاک کشور خارجی و همچنین کالایی که از راه دریا یا رودخانه‌های مرزی به مناطق آزاد حمل می‌شود در صورتی‌که برای مصرف در این مناطق باشد نیز مشمول مقررات کابوتاژ می‌شود.
